Σύννεφα στον ορίζοντα της Αγιάς Σοφιάς της Πόλης

Του Νίκου Μαγγίνα

Η Αγιά Σοφιά, η μεγάλη εκκλησιά του Γένους στην Κωνσταντινούπολη.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ. («AMEN» Πρακτορείο Εκκλησιαστικών Ειδήσεων). Η αρχή έγινε με τον Ναό της Αγίας Σοφίας Νικαίας και ακολούθησε εκείνος της Αγίας Σοφίας Τραπεζούντας. Και οι δύο, κατόπιν πρόσφατων αιφνιδιαστικών αποφάσεων των αρμόδιων πολιτικών Αρχών, επαναλειτούργησαν σαν τζαμιά, μετά από πολλές δεκαετίες που λειτουργούσαν ως μουσειακοί χώροι.
Είναι γνωστό ότι μετά την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, πολλοί ήταν οι ναοί που μετατράπηκαν από τους Οθωμανούς σε τεμένη, ωστόσο, μετά την ίδρυση του σύγχρονου τουρκικού κράτους, το 1923, σταδιακά μετατράπηκαν σε μουσεία όπως συνέβη και με την Αγία Σοφία το 1934. Ομως, το τελευταίο διάστημα, πυκνώνουν οι ενδείξεις ότι κάποιοι επιχειρούν να καλλιεργήσουν στην κοινή γνώμη, άμεσα ή έμμεσα, την ιδέα επαναλειτουργίας της Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, του συμβόλου της Χριστιανικής πίστης, ως μουσουλμανικού τεμένους (τζαμιού). Χαρακτηριστική είναι η ενέργεια Τούρκου πολίτη, πριν λίγες μήνες, που κινούμενος αυθορμήτως (;) κατέθεσε αίτημα στην τουρκική εθνοσυνέλευση για την επαναλειτουργία της Αγίας Σοφίας ως Τζαμιού.
Η έκπληξη όμως ήρθε από το περιοδικό «Skylife», των Τουρκικών Αερογραμμών, στο εξώφυλλο του οποίου, φιλοξενείται λιθογραφία του Ναού, από την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με τίτλο «Αγία Σοφία: Το τζαμί των Σουλτάνων». Το εκτενές αφιέρωμα - 13 σελίδες στα Τουρκικά και στα Αγγλικά - προβάλλει την ιστορία της Αγίας Σοφίας από την Οθωμανική ιστορική οπτική, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην περίοδο λειτουργίας της ως τεμένους. Η συγκεκριμένη επιλεκτική προσέγγιση δεν είναι δυνατόν να περάσει απαρατήρητη από έναν αντικειμενικό αναγνώστη που γνωρίζει πως, για 1.000 συναπτά έτη, η Αγία Σοφία αποτέλεσε τον πιο σημαντικό Ναό της Χριστιανοσύνης, ενώ, μέχρι σήμερα, έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό για όλους τους Χριστιανούς και ιδιαιτέρως για τους Ορθοδόξους.
Η αίσθηση που δημιουργεί στον αναγνώστη το εν λόγω δημοσίευμα είναι πως η Αγία Σοφία αποτελεί το σύμβολο της Αλωσης της Πόλης από τους Οθωμανούς και κατά συνέπεια, το σημείο αναφοράς των Σουλτάνων.
Στο δημοσίευμα, εμπεριέχονται, μεταξύ άλλων, αναφορές στην ανέγερση του ναού, στις περιόδους των Εικονομαχιών και Σταυροφοριών, ωστόσο, αυτό που προβάλλεται έντονα είναι ο ισχυρισμός ότι η περίοδος δόξας για την Αγία Σοφία ξεκίνησε το 1453 και έκτοτε αποτέλεσε το καύχημα και το κλέος των Σουλτάνων.
Συγκεκριμένα, στο σχετικό δημοσίευμα, ο καθηγητής Semavi Eyice αναφέρει πως «η Αγία Σοφία έχει φθάσει μέχρι την εποχή μας χάρις στη συμβολή του αρχιτέκτονος Σινάν. Η Αγία Σοφία είναι στατικά λανθασμένη διότι έχει κεντρικό τρούλο που είναι τοποθετημένος πάνω σε Βασιλικού ρυθμού οικοδόμημα. Το κτήριο καταστράφηκε από σεισμούς διότι ο τρούλος δεν έχει τη δύναμη να αντέξει την πίεση. Ο αρχιτέκτων Σινάν σωστά απέδειξε την αδυναμία της Αγίας Σοφίας και τη στερεοποίησε εγγυώμενος την επιβίωσή της μέχρι τις ημέρες μας.
Ταυτόχρονα ο Σινάν εντυπωσιάσθηκε από την Αγία Σοφία η οποία αποτέλεσε γι’ αυτόν ένα παράδειγμα». Ο καθηγητής Ahmet Akgunduz σημειώνει πως «η Αγία Σοφία είναι ένα ενθύμιο από τον Πορθητή Μεχμέτ. Το έγγραφο του Πορθητού για το ίδρυμα της Αγίας Σοφίας διηγείται την ιστορία της Αγία Σοφίας μαζί με άλλων πέντε μεγάλων Αυτοκρατορικών τεμένων που χτίσθηκαν, καθώς και των περιουσιακών στοιχείων κινητών και ακινήτων που ανήκουν στα συγκροτήματα αυτά.
Στο τέλος του εγγράφου παρατίθενται ορισμένες αυστηρές επιταγές προς όσους θα τολμούσαν να παραβιάσουν τους όρους του ιδρύματος. Βάζοντας στην άκρη τις ιστορικές φιλονικίες και διενέξεις, η Αγία Σοφία πρέπει να ανακαινιστεί το ταχύτερο δυνατό στην πνευματική αίγλη την οποία αναπολεί».
Στο αφιέρωμα του περιοδικού, γίνεται αναφορά για επιστροφή στην πνευματική αύρα του οικοδομήματος. Δεν θα μπορούσαμε να διαφωνήσουμε με μια τέτοια άποψη αλλά να υπενθυμίσουμε πως ακόμη περιμένουν οι παραστάδες της Μεγάλης Πόρτας, της Βασιλικής Πύλης την οσμή του θυμιάματος. Κάτω από το ασβεστοκονίαμα οι Εικόνες, τα μοναδικής ιστορικής, πνευματικής και καλλιτεχνικής αξίας ψηφιδωτά νοστάλγησαν την παρουσία των ύμνων. Στο οικοδόμημα αυτό, ας το παραδεχτούμε μια για πάντα, πως όλα, από το μικρότερο λιθαράκι μέχρι τον τρούλο που διέψευσε κάθε αγαθή προσδοκία, όλα μα όλα έγιναν για τη δόξα του Αναστημένου Χριστού και της Εκκλησίας του. Εγιναν από τον Ιουστινιανό, Βασιλέα των Ρωμαίων για τη Ρωμηοσύνη που ξεπέρασε τους πειρασμούς και τις διαστάσεις αυτού του κόσμου που επεδίωκε διαρκώς τον αφανισμό της και που η οποία έγινε παγκόσμια έννοια, έγινε οικουμενική.
Οι καιροί κάποτε άλλαξαν και στη θέση των αλόγων που μετέφεραν ελέω Θεού Αυτοκράτορες, στην Εκκλησιά τη Μεγάλη μπήκαν κατακτητές. Ομως από εκείνου του σημείου μέχρι και του χαρακτηρισμού και της παρουσίασης της Αγίας Σοφίας ως του τζαμιού των Σουλτάνων το χάσμα είναι αγεφύρωτο. Η επιλεκτική και αποσπασματική προβολή της ιστορίας του Ναού που χάραξε πορεία και διαμόρφωσε έθνη και πολιτισμούς, δεν μπορεί να είναι αποδεκτή. Είναι άξιο απορίας πως δεν βρέθηκε ούτε μία λέξη για να σκιαγραφήσει τις στιγμές εκείνες, τις σπουδαίες στιγμές των εγκαινίων του μεγαλόπρεπου Ναού, τις ενθρονίσεις Πατριαρχών και Αυτοκρατόρων, της μοναδικής αίγλης Ακολουθίες, τις φωταψίες, τις πανηγύρεις, την καθημερινότητα και τον επίσημο βίο της Αυτοκρατορίας και του λαού της Κωνσταντινούπολης που εκτυλίσσονταν μέσα και γύρω από τη Μεγάλη Εκκλησία. Μια από αυτές τις στιγμές, αποτελεί την αιτία που ο Σλαβικός κόσμος, καυχάται για περισσότερα από χίλια χρόνια, την Πίστη του στον Χριστό, καθόσον και οι πρόγονοι των Ρώσων Ρως εισερχόμενοι υπό τους θόλους της και παρακολουθώντας τη Θεία Λειτουργία που τελούνταν νόμισαν ότι βρίσκονται στον ουρανό και ζήτησαν να βαπτισθούν στα νάματα αυτής της πίστης, που δημιουργούσε και δημιουργεί τέτοια παγκόσμια θαύματα.
Το περασμένο Φεβρουάριο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σε συνέντευξη που παραχώρησε στη μεγάλης κυκλοφορίας τουρκική εφημερίδα «Μιλιέτ», ερωτηθείς, μεταξύ άλλων, και για τις απόψεις που διατυπώνονται περί επαναλειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως ισλαμικού τεμένους επισήμανε ότι μόνον ως χριστιανικός ναός θα μπορούσε να επαναλειτουργήσει, διαφορετικά να παραμείνει μουσείο. «Οσον αφορά την Αγία Σοφία της Πόλεως, αυτή λειτούργησε ως Χριστιανική Εκκλησία για περισσότερο από 1.000 χρόνια. Εάν πρόκειται να λειτουργήσει ως χώρος λατρείας, θα πρέπει να ανοίξει ως χριστιανικός ναός. Διότι κτίστηκε ως εκκλησία και δεν κτίστηκε ως τζαμί», είχε υπογραμμίσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Καταλήγοντας αυτό το σημείωμά μας, βεβαίως, είθε να επιστρέψει από τη νοσταλγική σιγή του ο Ναός, στην κατεύθυνση όμως, πως θα παραδοθεί στην αρχική του χρήση, στον σκοπό για τον οποίον συνταιριάστηκαν στον ίδιο χώρο τα καλύτερα και τα ακριβότερα υλικά από κάθε μέρος του Κόσμου για να «νικήσει τον Σολομώντα ο Ιουστινιανός».
Σημείωση: Για την ιστορική ακρίβεια να υπενθυμίσουμε μόνο ότι ο αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν (1489-1588), ο οποίος σχεδίασε το τέμενος Σουλτάν Αχμέτ (Μπλε τζαμί) -βρίσκεται απέναντι από την Αγία Σοφία- ήταν γεννημένος από Ρωμιούς Ορθοδόξους γονείς από τους Αγίους Αναργύρους (Aurnaz) της Καππαδοκίας, κοντά στην Καισάρεια, και υπήρξε θύμα του παιδομαζώματος.
Πηγή: Εθνικός Κήρυξ