Η άγρια ζωή «καίγεται» από τα επιβραδυντικά φλόγας

 Τετάρτη, 25 Οκτωβρίου, 2023

Θεοδώρα Ν. Τσώλη

έχει φανεί ότι η ύπαρξη PCBs στον οργανισμό φαλαινών συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης των μικρών που φέρνουν στον κόσμο και πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πληθυσμοί από όρκες στη Γροιλανδία, στο στενό του Γιβραλτάρ και στη Χαβάη έχουν μειωθεί σημαντικά εξαιτίας της συσσώρευσης των συγκεκριμένων χημικών. Μάλιστα οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα PCBs μπορούν να εξαφανίσουν το 50% του πληθυσμού της όρκας μέσα στον επόμενο αιώνα. Και αυτό παρότι τα συγκεκριμένα επιβραδυντικά φλόγας έχουν απαγορευθεί από τη δεκαετία του 1970!

Από τις φάλαινες ως τις πεταλούδες και τα ψάρια του Ευρώτα περισσότερα από 150 είδη άγριων ζώων σε όλες τις ηπείρους μολύνονται από τα «επίμονα» αυτά χημικά που χρησιμοποιούνται σε πλήθος προϊόντων, όπως αποκαλύπτει ένας νέος παγκόσμιος χάρτης

Περισσότερα από 150 είδη άγριων ζώων σε όλες τις ηπείρους μολύνονται από χημικά που είναι γνωστά ως επιβραδυντικά φλόγας, σύμφωνα με έναν νέο χάρτη (οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τον βρουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://greensciencepolicy.org/harmful-chemicals/flame-retardants/wildlife-map) ο οποίος βασίζεται σε σχετικές μελέτες που έχουν διεξαχθεί ανά τον κόσμο.

Μεταξύ των ζώων που έχουν πέσει «θύματα» των ευρέως χρησιμοποιούμενων χημικών είναι οι όρκες, τα κόκκινα πάντα, οι χιμπατζήδες και άλλα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση. Σημειώνεται ότι στον νέο χάρτη περιλαμβάνεται και ο ελληνικός ποταμός Ευρώτας όπου, όπως αναγράφεται, έχουν εντοπιστεί ψάρια ενός ενδημικού είδους που ονομάζεται καιαδική μενίδα (Squalius keadicus), επιβαρυμένα με επιβραδυντικά φλόγας.

Στον νέο χάρτη που μπορεί κάποιος να βρει στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://greensciencepolicy.org/harmful-chemicals/flame-retardants/wildlife-map φαίνεται ότι περισσότερα από 150 είδη άγριων ζώων σε όλες τις ηπείρους έχουν μολυνθεί με επιβλαβή επιβραδυντικά φλόγας. Στον χάρτη ειδική σήμανση υπάρχει και για τον ποταμό Ευρώτα της χώρας μας όπου έχουν βρεθεί ψάρια ενός ενδημικού είδους που ονομάζεται καιαδική μενίδα επιβαρυμένα με τα επικίνδυνα χημικά.

Σε πλήθος προϊόντων καθημερινής χρήσης

Τα συγκεκριμένα χημικά που ονομάζονται και επιβραδυντικά καύσης προστίθενται σε έπιπλα, ηλεκτρονικές συσκευές, οχήματα και πολλά άλλα προϊόντα καθημερινής χρήσης προκειμένου να τα καταστήσουν λιγότερο εύφλεκτα. Ωστόσο συχνά δεν επιτελούν τον ρόλο τους ενώ παράλληλα «μεταναστεύουν» στα ζώα και στους ανθρώπους προκαλώντας τους βλάβες.

«Τα επιβραδυντικά φλόγας δεν κάνουν τις τηλεοράσεις και τα αυτοκίνητα πιο ασφαλή απέναντι στις πυρκαγιές, αλλά την ίδια στιγμή μπορούν να βλάψουν τους ανθρώπους και τα ζώα» ανέφερε η Λίντια Τζαλ, επιστήμονας στο Green Science Policy Institute και επικεφαλής της ομάδας που δημιούργησε τον νέο χάρτη.

Οι εξίσου «ένοχοι» αντικαταστάτες

Τα επιβραδυντικά φλόγας που εντοπίστηκαν σε πλήθος ειδών ζώων περιλαμβάνουν τόσο χημικά που έχουν απαγορευθεί όπως τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs) και οι πολυβρωμιωμένοι διφαινυλαιθέρες (PBDEs) όπως και νεότερα χημικά που αντικατέστησαν τα προηγούμενα όπως οι χλωριωμένες παραφίνες και τα οργανοφωσφορικά. Παρότι είναι πλέον γνωστό ότι οι χλωριωμένες παραφίνες συνδέονται με καρκίνο του ήπατος, του θυρεοειδούς και του νεφρού σε πειραματόζωα, χρησιμοποιούνται ακόμη ευρέως σε καταναλωτικά προϊόντα – η ετήσια παραγωγή τους είναι μεγαλύτερη του ενός εκατομμυρίου τόνων. Αντιστοίχως αυξάνεται και η χρήση των οργανοφωσφορικών, παρότι έχει φανεί ότι η έκθεση των παιδιών ακόμη και σε χαμηλά επίπεδά τους μπορεί να έχει επίπτωση στο ΙQ, στην προσοχή και στη μνήμη τους.

Ορκες, τα μεγάλα «θύματα»

Τα επιβραδυντικά φλόγας συσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα των ζώων της στεριάς και της θάλασσας με τα υψηλότερα επίπεδά τους να εντοπίζονται στα θαλάσσια θηλαστικά και στα αρπακτικά πουλιά. Για παράδειγμα, έχει φανεί ότι η ύπαρξη PCBs στον οργανισμό φαλαινών συνδέεται με χαμηλότερα ποσοστά επιβίωσης των μικρών που φέρνουν στον κόσμο και πιο αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό ότι πληθυσμοί από όρκες στη Γροιλανδία, στο στενό του Γιβραλτάρ και στη Χαβάη έχουν μειωθεί σημαντικά εξαιτίας της συσσώρευσης των συγκεκριμένων χημικών. Μάλιστα οι επιστήμονες εκτιμούν ότι τα PCBs μπορούν να εξαφανίσουν το 50% του πληθυσμού της όρκας μέσα στον επόμενο αιώνα. Και αυτό παρότι τα συγκεκριμένα επιβραδυντικά φλόγας έχουν απαγορευθεί από τη δεκαετία του 1970!

Απαιτείται επικαιροποίηση των στάνταρντ

«Οι όρκες δεν πρέπει να κολυμπούν σε μια «θάλασσα» από επιβραδυντικά φλόγας. Η επιστήμη είναι σαφής και δείχνει ότι αυτά τα χημικά βλάπτουν την ανάπτυξή τους – όπως και την ανάπτυξη των παιδιών μας» υπογράμμισε η Αρλίν Μπλουμ, εκτελεστική διευθύντρια του Green Science Policy Institute και προσέθεσε: «Χρειάζεται να επικαιροποιήσουμε τα αναποτελεσματικά στάνταρντ σχετικά με τα εύφλεκτα υλικά για να σταματήσουμε τη διείσδυση αυτών των τοξικών χημικών στο περιβάλλον, στα άγρια ζώα και σε εμάς τους ίδιους».

Σε βατράχους και χιμπατζήδες

H εισαγωγή των χημικών στον οργανισμό των ζώων αποδεικνύεται από πλήθος παραδειγμάτων: πιτσιλωτοί βάτραχοι που ζουν κοντά σε «χωματερές» ηλεκτρονικών αποβλήτων στην Κίνα και εκτίθενται σε επιβραδυντικά φλόγας εμφανίζουν συρρίκνωση του ήπατος ενώ μεταφέρουν τα επικίνδυνα χημικά και στα αβγά τους.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι επιβραδυντικά φλόγας εντοπίζονται σε είδη που ζουν σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται μακριά από τα σημεία παραγωγής, χρήσης και απόρριψης των χημικών. Αυτό δείχνει ότι τα επιβραδυντικά φλόγας μπορούν να «ταξιδέψουν» σε μεγάλες αποστάσεις. Για παράδειγμα υψηλά επίπεδα επιβραδυντικών φλόγας έχουν ανιχνευθεί σε χιμπατζήδες στο προστατευόμενο Εθνικό Πάρκο της Ουγκάντας.

Οι παγκόσμιες συνέπειες του… χημικού φαύλου κύκλου

«Ο χάρτης αυτός παρουσιάζει τις παγκόσμιες συνέπειες της συνεχούς αντικαστάσης επιβλαβών επιβραδυντικών φλόγας με άλλα νεότερα τα οποία αποδεικνύονται εξίσου επιβλαβή» σημείωσε η Τζαλ και κατέληξε λέγοντας ότι «αντί να λαμβάνει χώρα αυτός ο ατέρμονος κύκλος αντικαταστάσεων που δεν ωφελούν, χρειάζεται να αξιολογήσουμε αν πολλά από τα στάνταρντ σχετικά με τα εύφλεκτα υλικά που οδηγούν σε χρήση τέτοιων χημικών βοηθούν ή τελικώς καταστρέφουν την άγρια ζωή και τους ανθρώπους».