Σεισμός – Τουρκία: Τελειωτικό χτύπημα για τους κατοίκους, άλλο ένα πλήγμα για την οικονομία

Τρίτη, 7 Φεβρουαρίου, 2023

Ο Εγκέλαδος έπληξε περιοχές που έχουν ταλαιπωρηθεί από

συγκρούσεις και προσφυγιά, ενώ δοκιμάζει την παραπαίουσα

τουρκική οικονομία

Γιώργος Μουρμούρης

«Αυτός ο σεισμός αποτελεί ένα ακόμη καταστροφικό πλήγμα για πολλούς ευάλωτους πληθυσμούς που ήδη αγωνίζονται (να τα βγάλουν πέρα) μετά από χρόνια συγκρούσεων (στην περιοχή). Είναι μια κρίση μέσα σε πολλαπλές κρίσεις – οι θερμοκρασίες πέφτουν κάτω από το μηδέν αφήνοντας χιλιάδες ανθρώπους εκτεθειμένους. Οι γυναίκες και τα παιδιά θα βρεθούν σε ιδιαίτερο κίνδυνο εκμετάλλευσης και κακοποίησης αν εκτοπιστούν ξανά.»

Είναι τα λόγια της Τάνιας Έβανς, διευθύντριας του συριακού παραρτήματος της Διεθνούς Επιτροπής Διάσωσης. Ο τρομακτικός σεισμός των 7,8 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ που έπληξε την νότια Τουρκία και τη βόρεια Συρία, αφήνοντας πίσω του χιλιάδες νεκρούς, τραυματίες και σωρούς ερειπίων, αποτελεί το τελευταίο χτύπημα για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής που εδώ και χρόνια μαστίζεται από πολεμικές συρράξεις, επεμβάσεις, προσφυγιά, μετανάστευση και φτώχεια.

Αποτελεί δε το έσχατο πλήγμα στην πολλαπλώς λαβωμένη τουρκική οικονομία η οποία τα τελευταία χρόνια βρίσκεται αντιμέτωπη με κλιμακούμενης έντασης αναταράξεις με αχαλίνωτο πληθωρισμό (57.68% τον Ιανουάριο) και δραματική υποτίμηση της λίρας, που το 2022 έχασε περίπου το 70% της αξίας της έναντι του δολαρίου.

Στο όριο

Ως γνωστόν, οι αγορές δεν φημίζονται για την ενσυναίσθησή τους: Την ώρα που στην πληγείσα περιοχή οι μετασεισμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλον και ο αριθμός των νεκρών αυξανόταν εκθετικά, η τουρκική λίρα κατέγραφε χαμηλό ρεκόρ ενώ το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης σημείωνε σημαντική πτώση. Οι αποδόσεις των δεκαετών κρατικών ομολόγων, σύμφωνα με το Reuters, αυξήθηκαν έως και στο 10,2% – το υψηλότερο επίπεδό εδώ και σχεδόν δύο μήνες.

Όπως δήλωσε ο Piotr Matys, ανώτερος αναλυτής συναλλάγματος στην In Touch Capital Markets, «τα τραγικά γεγονότα, με το νότιο τμήμα της Τουρκίας να πλήττεται από ισχυρό σεισμό, είναι πηγή πρόσθετης αβεβαιότητας ενόψει των κρίσιμων εκλογών που πιθανότατα θα διεξαχθούν τον Μάιο».

Άλλωστε και πριν το χτύπημα του Εγκέλαδου η οικονομία της Τουρκίας βρισκόταν σε οριακή κατάσταση, με δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους να έχουν εξωθηθεί στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Yöneylem, που επικαλείτο το Euronews σε σχετικό δημοσίευμα στα τέλη Δεκεμβρίου 2022, περισσότερα από τα δύο τρίτα των ανθρώπων στην Τουρκία δυσκολεύονται να αγοράσουν τρόφιμα και να πληρώσουν το ενοίκιο τους, γεγονός που τροφοδοτεί ένα κύμα χρεών – αλλά και ψυχικών ασθενειών.

Όπως σημειώνει στο ίδιο δημοσίευμα το Euronews, η αξία της τουρκικής λίρας υποχωρεί σταθερά από το 2013, με την «κατάρρευση» του 2022 να συντελεί στην εκτόξευση του πληθωρισμού – που τον Οκτώβριο άγγιξε το 85,5%. Και αυτό γιατί στους παράγοντες που εκτινάσσουν τον πληθωρισμό στις υπόλοιπες χώρες του πλανήτη, στην περίπτωση της Τουρκίας προστίθεται η εκτόξευση του κόστους των εισαγωγών λόγω της υποχώρησης της αξίας του τοπικού νομίσματος. Από την πτώση της αξίας της λίρας έχουν πληγεί και οι τουρκικές επιχειρήσεις, λόγω εκτίναξης του κόστους παραγωγής, ενώ οι μισθοί εξανεμίζονται λόγω της ακρίβειας.

Διαρθρωτικά προβλήματα και επιτόκια

Άλλοι αναλυτές υπογραμμίζουν ότι η ισχυρή αύξηση που κατέγραψε το ΑΕΠ της Τουρκίας την τελευταία 20ετία υπέκρυπτε σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες, όπως το παγίως υψηλό έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ενώ το 2022 η τουριστική βιομηχανία της χώρας επλήγη από τη μείωση των αφίξεων Ρώσων και Ουκρανών τουριστών λόγω του πολέμου.

Σε αυτό που συμφωνούν οι περισσότεροι, πάντως, είναι ότι καθοριστικό ρόλο στο να φτάσει η γειτονική χώρα ένα βήμα πριν την οικονομική κατάρρευση έχει διαδραματίσει η επιτοκιακή πολιτική στην οποίαν τον πρώτο λόγο έχει ο Τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Καθ΄όλη την περίοδο της οικονομικής ανάπτυξης τα επιτόκια διατηρήθηκαν πολύ χαμηλά, οδηγώντας την οικονομία σε «υπερθέρμανση».

Η πολιτική χαμηλών επιτοκίων έχει επιτρέψει, σύμφωνα με αναλυτές, στον Ερντογάν να κερδίσει αλλεπάλληλες εκλογικές αναμετρήσεις, πλημμυρίζοντας την οικονομία με φθηνό χρήμα. Τα χαμηλά επιτόκια αποτελούν άλλωστε πριμοδότηση των μεγάλων χορηγών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, των κατασκευαστικών και κτηματομεσιτικών εταιρειών.

Στους παραπάνω πολύ υλικούς παράγοντες, προστίθεται και η ισλαμική θρησκευτική κοσμοαντίληψη του Ερντογάν ο οποίος, δικαιολογώντας την πολιτική χαμηλών επιτοκίων, συχνά επικαλείται την αποστροφή του Ισλάμ προς την τοκογλυφία.

Στην επιδείνωση της κατάστασης της τουρκικής οικονομίας έχουν συμβάλει και οι «τριβές» στις σχέσεις του Τούρκου προέδρου με τη Δύση, κυρίως για το ζήτημα της Συρίας, ενώ ο καθορισμός της νομισματικής πολιτικής απευθείας από το προεδρικό γραφείο έχει οδηγήσει στη λήψη αποφάσεων βάσει μιας στρεβλής εικόνας για την οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα αφού, όπως επισημαίνεται στο δημοσίευμα του Euronews, οι σύμβουλοι του Ερντογάν προσαρμόζουν τη ροή πληροφοριών με τρόπο τέτοιο ώστε να γίνονται αρεστοί στον Τούρκο πρόεδρο.

Τελειωτικό χτύπημα

Ο ισχυρός σεισμός, οι χιλιάδες νεκροί και οι ανυπολόγιστες καταστροφές θα αποτελέσουν μία κορυφαία πρόκληση για τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, λίγους μήνες πριν την πιο κρίσιμη εκλογική αναμέτρηση της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Και αυτό γιατί δεν κρίνεται μόνο η ανταπόκριση και η ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού, αλλά και οι αντοχές της τουρκικής οικονομίας.

Όλα αυτά βεβαίως δεν παύουν να μοιάζουν μακρινά και δευτερεύοντα την ώρα που οι σοροί ανδρών, γυναικών και παιδιών ανασύρονται κατά δεκάδες από τα χαλάσματα. Γιατί για τους κατοίκους της νότιας Τουρκίας και της βόρειας Συρίας, της πολύπαθης περιοχής των πολέμων, της φτώχειας και της προσφυγιάς, ο σεισμός αποτελεί το τελειωτικό χτύπημα.

Ο.Τ.