Κυριακή, 11 Σεπτεμβρίου, 2022
Κυριακή 7 Δεκεμβρίου του 1941 στις 7:55, Τρίτη 11 Σεπτεμβρίου του 2001 στις 8:46, δύο τραγικές ιστορικές στιγμές που άλλαξαν ριζικά, τον ρου της Ιστορίας. Η κοινή διάσταση και στις δυο αυτές τραγικές ιστορικές στιγμές, είναι η ανθρώπινη τραγωδία, που μας τη θυμίζει η ετήσια ημέρα μνήμης και ο αναμνηστικός εορτασμός μέσα στα πλαίσια της εθνικής και κρατικής αφήγησης.
Η 11η Σεπτεμβρίου του 2001, είναι η πιο πρόσφατη ημερομηνία για τη δική μας γενιά, όλους εμάς σήμερα άνω των τριάντα, που ήμασταν εκείνη τη μοιραία στιγμή, οι περισσότεροι καθηλωμένοι στους τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς δέκτες παρακολουθώντας το ανεξήγητο. Μία ομάδα φανατικών, δολοφόνησαν εν ψυχρώ και τρομοκράτησαν ένα ολόκληρο πλανήτη, στα πλαίσια της «ανώτερης» προσωπικής τους ηθικής. Η κατακριτέα αυτή πράξη, άλλαξε την ιστορία, φέρνοντας στο προσκήνιο ένα κλασικό δίλημμα, μεταξύ του ηθικού και του νόμιμου.
Στην προκειμένη περίπτωση η ζηλωτική αντίληψη της θρησκείας, ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με το νομικό πλαίσιο του σημερινού κράτους δικαίου, που έχει τους δικούς του κανόνες και ηθική. Σαν αποτέλεσμα, το σοκ εκείνης της θλιβερής ημέρας του Σεπτέμβρη του 2001, άλλαξε ριζικά και τα αντανακλαστικά του κράτους, και της κοινωνίας. Το δημοκρατικό κράτος, που με τόσο κόπο και αγώνες είχε δειλά ξεπροβάλει μετά την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης, δέχθηκε ένα τεράστιο πλήγμα εκείνη την ημέρα, εσωτερικά αλλά και εξωτερικά. Την ελευθερία, την ανθεκτικότητα και το κοινωνικό κράτος δικαίου της φιλελεύθερης δημοκρατίας, διαδέχθηκε εσωτερικά η ασφάλεια, η περιφρούρηση και η κατάδοση του υπόπτου, στις κοινωνίες, που γέμισαν υπόπτους.
Η ασφάλεια της πατρίδας έγινε το μέγιστο αγαθό και δημιουργήθηκαν και υπουργεία με υπερπόντιες αρμοδιότητες για να την υπερασπιστούν, ακόμα και στο βωμό της ισονομίας και των δικαιωμάτων.
Ενα χρόνο και μια μέρα μετά την 11η Σεπτέμβρη του 2001, στις 12 Σεπτεμβρίου του 2002, ο πρόεδρος Μπους στην ομιλία του στην εναρκτήρια ετήσια συνέλευση της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, στοχοποίησε το Ιράκ σαν φορέα παγκόσμιας ανασφάλειας, ενώ νωρίτερα την ίδια χρόνια είχε συμπεριλάβει μαζί με το Ιράν και τη Βόρεια Κορέα στον «άξονα του κακού». Μια άκρως θρησκευτική έκφραση και αντίληψη μέσα σε μια γεωπολιτική χροιά. Ενα μήνα αργότερα, στις 23 Οκτωβρίου 2002, στο θέατρο Ντούμπροβκα παίζεται το μιούζικαλ «Νordost». Στο διάλειμμα Τσετσένες χήρες αυτονομιστών κρατούν ομήρους τους θεατές για τρεις ημέρες. Ο ρωσικός στρατός, ακολουθώντας τις εντολές του προέδρου Πούτιν, ρίχνει στην αίθουσα αέριο με σκοπό να απελευθερώσει τους ομήρους και εκατόν εβδομήντα άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους. Οι Τσετσένοι αυτονομιστές, μετατράπηκαν σε ένα χρόνο στα μάτια της κοινής γνώμης από «απελευθερωτές» σε «τρομοκράτες» και ο Πούτιν από τον χασάπη του Γκρόζνι, στον Ρώσο πατριώτη και παράγοντα ασφάλειας και νομιμότητας. Τον επόμενο ακριβώς μήνα, τον Νοέμβριο του 2003, το κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, με τον «ισχυρό άντρα» Ταγίπ Ερντογάν πήρε την εξουσία.
Ενώ συνήθως αναφερόμαστε στην 11η Σεπτέμβρη του 2001, ως ημερομηνία ορόσημο, πολύ σπάνια συνδέουμε το σημερινό πολιτικό και γεωπολιτικό πλαίσιο, με την επομένη και τις άμεσες πολιτικές επιλογές και κοινωνικές αντιδράσεις, που πραγματικά άλλαξαν την γεωπολιτική σκακιέρα. Το 2002 με την ομιλία του προέδρου Μπους στην καθιερωμένη προεδρική ομιλία στο Κογκρέσο διαμορφώθηκε εν πολλοίς το κλίμα για την επικείμενη μακροχρόνια περίοδο διαδίκου πολέμου μεταξύ καλού και κακού και της ανασφάλειας. Ενα πλαίσιο που καλλιεργήθηκε με επιμέλεια καθ’ όλη τη διάρκεια του 2002, εντός και εκτός των συνόρων, και το οποίο έγινε αποδεκτό από την κοινή γνώμη, που αποδέχθηκε σαν ένα τρόπο προστασίας το πρότυπο του ισχυρού ηγέτη και της κρατικής επίβλεψης και παρακολούθησης για την προάσπιση της ασφάλειας σαν μέγιστο αγαθό. Το 2022, εικοσιένα χρόνια μετά την 11η Σεπτέμβρη, θυμόμαστε την άτολμη και βάναυση επίθεση με τους χιλιάδες νεκρούς. Πολιτικά και γεωπολιτικά, η κληρονομιά της θλιβερής εκείνης μέρας του Σεπτέμβρη είναι εμφανής, όχι μόνον στο εύρος των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε, σήμερα, αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο τα διαχειριζόμαστε. Δεν αναφέρομαι μόνον στο πολιτικό σκέλος, αλλά και στο πώς τα αντιλαμβάνεται η κοινωνία. Επιλέγουμε τον δρόμο της άμεσης ασφάλειας, αψηφώντας την δημοκρατικότητα, πάντα θέτοντας ακραία παραδείγματα, και περιθωριοποιώντας την αντίθετη γνώμη. Υπάρχουν άφθονα παραδείγματα τα τελευταία είκοσι χρόνια, από την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, της οικονομικής κρίσης πριν μία δεκαετία, της πρόσφατης πανδημίας, της ενεργειακής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής, αλλά ακόμα και της δημοκρατικής κρίσης, που ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και η ισονομία και παρρησία, δεν έχουν πρακτικό λόγο.
Η 11η Σεπτέμβρη του 2001 πρέπει να είναι η ημέρα που θα θυμόμαστε, ώστε να μην επαναληφθεί, αλλά και η ημέρα που πρέπει να αναλογιστούμε, πως έχουμε αποδεχθεί την ασφάλεια έναντι της ελευθέριας και του κλειστού και περιτοιχισμένου κράτους, έναντι της ανοικτής κοινωνίας της δημοκρατίας. Η δημοκρατική κοινωνία και το κράτος δικαίου έχουν τεράστιο τίμημα και απαιτούν τεράστιο θάρρος, αλλά πρέπει να παραμείνουν ως ύψιστα αγαθά. Μόνον έτσι θα υπάρχει ασφάλεια, εντός και εκτός συνόρων.
*Πέτρος Βαμβακάς – Αναπληρωτής Καθηγητής – Τμήμα Πολιτικών Επιστημών – Διεθνών Σχέσεων Emmanuel College.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου