Οι Τούρκοι ψηφίζουν το τέλος της Δημοκρατίας

Μεγάλη Δευτέρα, 10 Απριλίου, 2017ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΔΙΧΑΣΤΙΚΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ

​Το δημοψήφισμα της επομένης Κυριακής που θα σφραγίσει όχι μόνο την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας, αλλά και τον διεθνή ρόλο και τη θέση της, είναι ένα βήμα στο κενό που όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα, δεν μπορεί να έχει θετική έκβαση για την Τουρκία.

Αριστερά: Η απήχηση του Τούρκου προέδρου στις γυναίκες είναι μεγάλη...
Δεξιά: Το σήμα των Γκρίζων Λύκων. Παρά τη συμμαχία με τον Ερντογάν, μέλη της οργάνωσης έχουν αρχίσει να τάσσονται υπέρ του «όχι».
Αριστερά: Οπαδοί του Ερντογάν σε διαδήλωση στο Βέλγιο.
Δεξιά: Κούρδοι έξω από τα γραφεία του κόμματος του Ερντογάν. Ο «σουλτάνος» έχει κάνει άνοιγμα προς τους Κούρδους αγωνιώντας για το ενδεχόμενο αποχής τους.

Είναι ένα δημοψήφισμα που διχάζει βαθιά τη χώρα, θέτει το δίλημμα είτε της μεσανατολικού τύπου προσωποπαγούς «δημοκρατίας», είτε της συνέχισης του σημερινού ερμαφρόδιτου και κατ' επίφαση «δημοκρατικού» συστήματος, που αποδυναμώνει την ίδια την Τουρκία, της στερεί συμμάχους και καλλιεργεί πειρασμούς για επικίνδυνες περιπέτειες έξω από τα σύνορά της.

Το δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου είναι κρίσιμο για το μέλλον της Τουρκίας, αφού η πολιτειακή αλλαγή που επιδιώκει το ΑΚΡ οδηγεί σε μεγαλύτερη συγκέντρωση εξουσίας και θεσμικά πλέον στα χέρια του Ταγίπ Ερντογάν και παραδίδει ένα κράτος στις σχεδόν ανεξέλεγκτες επιλογές και διαθέσεις ενός δημοφιλούς μεν, αλλά αμφιλεγόμενου, απροβλέπτου, εκρηκτικού και αυταρχικού συγχρόνως ηγέτη.

Βήμα στο κενό
Το χάος που έχει προκαλέσει ο Ταγίπ Ερντογάν πιθανόν του προσφέρει την ευκαιρία να κάνει το επόμενο βήμα, ένα βήμα όμως που κινδυνεύει να γίνει βήμα στο κενό για την Τουρκία. Που σε κάθε περίπτωση δίνει οριστικά τέλος σε αυτό που όλοι επένδυσαν την προηγουμένη 15ετία: να γίνει η Τουρκία το μοντέλο μιας σύγχρονης μουσουλμανικής Δημοκρατίας, συνδεδεμένης ή ακόμη και μέλος της ΕΕ, που θα εμπνεύσει τους μουσουλμάνους και πέραν της Μέσης Ανατολής.

Ο Ερντογάν δεν αρκείται σε μια οριακή νίκη στο δημοψήφισμα, καθώς επιδιώκει ένα μεγάλο ποσοστό που θα του επιτρέψει τη νομιμοποίηση και το «ξέπλυμα» όλων όσων έχουν συμβεί στην Τουρκία τα τελευταία τρία χρόνια, από τον Δεκέμβριο του 2014 όταν άρχισε από την «παράλληλη δομή» των τότε συμμάχων του Γκιουλενιστών να αποκαλύπτονται τα τεράστια οικονομικά σκάνδαλα της οικογένειας και του περίγυρου του Τούρκου ηγέτη.

Η πόλωση και ο διχασμός, ένας συνδυασμός που αποδείχθηκε πολλές φορές σωτήριος για τον Ερντογάν, δεν είναι σαφές πως θα λειτουργήσει στο δημοψήφισμα. Τους τελευταίους μήνες, με αφορμή την αμφιλεγόμενη απόπειρα πραξικοπήματος, ο Ερντογάν στοχοποίησε τους αντιπάλους του και δαιμονοποίησε κάθε αντίθετη φωνή, ενώ επέβαλε ένα από τα πιο ασφυκτικά πλαίσια ελέγχου του Τύπου, με φυλακίσεις δημοσιογράφων, κλείσιμο εφημερίδων και ιστοσελίδων, εκβιασμό εκδοτών και καναλαρχών.

Οποιος δεν είναι με το «ναι», είναι με τους εχθρούς της πατρίδας, είναι με τον Γκιουλέν, το ISIS και το PKK.

Προχώρησε παραπέρα. Μετέφερε αυτό το κλίμα της πόλωσης με τους Ευρωπαίους, θέλοντας να δώσει και μια νέα, ηρωική πατριωτική διάσταση στην υποψηφιότητά του απέναντι στους «απογόνους των ναζί». Και θέλησε να χειραγωγήσει τις μεγάλες τουρκικές κοινότητες στη Δυτική Ευρώπη και να τις χρησιμοποιήσει σαν Δούρειο Ιππο στις χώρες φιλοξενίας τους (Ολλανδία, Γερμανία, Βέλγιο, Αυστρία κ.ά.), κάτι που ξεπερνά τις «κόκκινες γραμμές» των δυτικοευρωπαϊκών κοινωνιών.

Για τον Ερντογάν, αυτό που έχει σημασία είναι να εφευρίσκει εχθρούς...

Ομως έτσι διαρρηγνύει την εσωτερική συνοχή, δημιουργεί νέους εχθρούς τη στιγμή που αντιμετωπίζει σοβαρές απειλές ασφάλειας (Συρία, ISIS, Ιρακινό Κουρδιστάν, PKK, Μεταναστευτικό, οικονομία), και αφήνει τον στρατό, την αστυνομία και τις κρατικές δομές απόλυτα ελεγχόμενες μεν από τον ίδιο, αλλά αποδυναμωμένες και διαβρωμένες από αυτόν τον φανατικό διχασμό.

Οι ψήφοι των Κούρδων αλλά και η συσπείρωση του ακροδεξιού συμμάχου του ΜΗΡ θα κρίνουν το αποτέλεσμα την επόμενη Κυριακή...

Εχοντας συμμαχήσει με το ακροδεξιό κόμμα των Γκρίζων Λύκων, το ΜΗΡ, ο κ. Ερντογάν βρήκε μεν κάποιο συστημικό σύμμαχο, όμως απομακρύνει όσους φιλελεύθερους είχαν απομείνει στο ΑΚΡ και δημιουργεί έντονη ανησυχία σε όλους τους Κούρδους που σε μεγάλη πλειοψηφία εμπιστεύονταν το ΑΚΡ, κυρίως λόγω της προσήλωσής του στις θρησκευτικές αρχές του μετριοπαθούς Ισλάμ.

Ομως, παρά τις προσπάθειες «ανοιγμάτων» προς τους Κούρδους τις τελευταίες ημέρες, η γενικευμένη επίθεση που έχει εξαπολύσει εναντίον του πολιτικού κόμματος HDP με τη σύλληψη και τη φυλάκιση των περισσότερων βουλευτών του και οι πολεμικές επιχειρήσεις στη Νοτιοανατολική Τουρκία εναντίον του ΡΚΚ και η στροφή του στα εθνικιστικά πρότυπα του ΜΗΡ, διευρύνουν την καχυποψία των Κούρδων ψηφοφόρων.

Και η αγωνία του Ερντογάν είναι μήπως όλοι αυτοί οι ψηφοφόροι επιλέξουν την αποχή από το δημοψήφισμα, στερώντας του όμως μια πολύτιμη εκλογική δεξαμενή.

Η αποσυσπείρωση στο ακροδεξιό ΜΗΡ και η στροφή ενός σημαντικού μέρους των οπαδών του κόμματος στο στρατόπεδο του «ΟΧΙ» έχει να κάνει περισσότερο με τις εσωτερικές διαμάχες στο κόμμα, καθώς η νεολαία του ΜΗΡ «Εστίες της Πατρίδας» που αποτελούν το φυτώριο των Γκρίζων Λύκων, και κορυφαία στελέχη που έχουν αμφισβητήσει τον Ντεβλέτ Μπαχτσελί, όπως ο Σινάν Ογάν, ο Ουμίτ Οζντάγ και η Μεράλ Ακσενέρ, έχουν κινητοποιηθεί υπέρ του «όχι».

Για τον ακροδεξιό εθνικιστή ηγέτη του ΜΗΡ, το Κουρδικό, αλλά και το Κυπριακό βρίσκονται στην κορυφή της ατζέντας, η οποία πρακτικά αποτελεί το σημείο σύγκλισης με τον Ερντογάν.

Το Κυπριακό
Λίγο μετά τη διακοπή των συνομιλιών για το Κυπριακό, σε μία από τις δημόσιες εμφανίσεις του έβαλε τη δική του σφραγίδα στην κυπριακή πολιτική της Αγκυρας: «Οι Ελληνοκύπριοι θα πρέπει να αντιληφθούν πολύ καλά ότι η Κύπρος είναι τουρκική, είναι η πατρίδα της Τουρκίας. Αν οι Ελληνοκύπριοι θέλουν Ενωση, ας εγκαταλείψουν το νησί και να πάνε να εγκατασταθούν στην Ελλάδα».

Το Κυπριακό όμως βρέθηκε στην προεκλογική ατζέντα και του ΑΚΡ. Ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, ήταν ο κεντρικός ομιλητής στο συλλαλητήριο για το «ναι» στην Κατεχόμενη Λευκωσία που υποστήριξε ότι κάθε ψήφος υπέρ του «ναι» δυναμώνει την ίδια την «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου»: «Οταν η Κύπρος χαμογελά και η Τουρκία χαμογελά. Οι προσευχές και η υποστήριξη 80 εκατομμυρίων Τούρκων θα είναι για την Κύπρο. [...] Μια δυνατή Τουρκία είναι στο πλευρό της ΤΔΒΚ...».

Ηχηρά απόντες από αυτήν τη γενική κινητοποίηση υπέρ του «ναι» είναι τα τρία ηγετικά και οι δύο εξ αυτών και ιδρυτικά μέλη του ΑΚΡ: ο πρώην πρωθυπουργός και πρώην πρόεδρος της χώρας Αμπντουλάχ Γκιουλ, ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μπουλέντ Αρίντς και ο πρώην πρωθυπουργός και υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου. Υπάρχει έντονη φημολογία ότι τα τρία αυτά κορυφαία και δημοφιλή στελέχη του ΑΚΡ σε συνεργασία με στελέχη του ΜΗΡ θα κινηθούν για τη δημιουργία πολιτικού φορέα στην κεντροδεξιά. Ομως ακόμη κι αν κατόρθωναν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που θα ορθώσει σε ένα τέτοιο εγχείρημα ο Ερντογάν (χρησιμοποιώντας όλα τα όπλα που έχει στη διάθεσή του), δύσκολα θα μπορέσουν να ασκήσουν πραγματική αντιπολίτευση, καθώς με τις προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές ο ρόλος του Κοινοβουλίου υποχωρεί.

Οσον αφορά τις διαθέσεις του Ερντογάν, είναι χαρακτηριστικό ότι αρκετά από τα έντυπα που ελέγχει απευθείας έχουν αφήσει υπαινιγμούς για τη σχέση που είχαν στο παρελθόν και ο Γκιουλ και ο Νταβούτογλου με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, αποσιωπώντας φυσικά ότι οι σχέσεις αυτές υπήρχαν στο πλαίσιο της εκστρατείας του μηχανισμού που ήλεγχε ο ιμάμης για να βοηθήσει τον Ερντογάν να αποκτήσει την εξουσία.

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Συγκέντρωση εξουσιών και παράταση θητείας

Εφόσον οι συνταγματικές αλλαγές εγκριθούν στο δημοψήφισμα θα υπάρξει διετής μεταβατική περίοδος εφαρμογής τους, ενώ οι βουλευτικές εκλογές είναι προγραμματισμένες για τον Νοέμβριο του 2019. Οι πιο σημαντικές αλλαγές που τίθενται στο δημοψήφισμα είναι οι εξής:

• Ο Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας είναι ο επικεφαλής του κράτους. Στον Πρόεδρο μεταφέρονται οι αρμοδιότητες της εκτελεστικής εξουσίας. Ο Πρόεδρος θα διασφαλίζει την εφαρμογή του Συντάγματος και την ομαλή λειτουργία των θεσμών του Κράτους. Μπορεί να επιστρέψει τους νόμους της Βουλής και στην περίπτωση που θεωρεί ότι αντιβαίνουν στο Σύνταγμα να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο.

• Ο Πρόεδρος μπορεί να διατηρεί τη σχέση με το κόμμα του. Διορίζει την κυβέρνηση. Καθορίζει την πολιτική εθνικής ασφάλειας και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα.

• Ο Πρόεδρος θα μπορεί να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης που δεν θα ξεπερνά τους έξι μήνες σε ολόκληρη τη χώρα ή σε μια περιοχή σε περίπτωση που υπάρχει κίνδυνος για επιδημία, οικονομική ύφεση, κατάσταση πολέμου, επιστράτευση, βίαια γεγονότα. Η απόφαση για κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα υποβάλλεται στη Βουλή η οποία θα καλείται εκτάκτως.

• Ο Πρόεδρος θα εκλέγεται απευθείας από τον λαό. Η θητεία του θα είναι πέντε χρόνια και θα έχει δικαίωμα εκλογής για δύο θητείες.

• Απαγορεύεται η εμπλοκή στην πολιτική των στρατιωτικών.

• Οι εκλογές δεν θα γίνονται κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά κάθε πέντε.